Alfred Schaffer

Op maandag 14 december heeft het bestuur van de Stichting P.C. Hooft-prijs voor Letterkunde de P.C. Hooft-prijs 2021 toegekend aan Alfred Schaffer. De oeuvreprijs is dit jaar bestemd voor poëzie.

Alfred Schaffer (1973) behoort tot de dichters aan wie op relatief jonge leeftijd de P.C. Hooft-prijs ten deel is gevallen. Alleen Lucebert (43), Gerard Reve (45) en Rudy Kousbroek (46) waren jonger, Gerrit Kouwenaar en Remco Campert even oud. Schaffer is wel de eerste laureaat die in de 21ste eeuw debuteerde, namelijk met Zijn opkomst in de voorstad (2000). Schaffer heeft inmiddels tien bundels gepubliceerd; dit jaar verscheen Wie was ik. Zijn werk werd meermalen bekroond, onder andere met de Awater Poëzieprijs, de Jan Campert-prijs en de Paul Snoek Poëzieprijs. Hij is als lector Nederlands verbonden aan de Stellenbosch University en schrijft poëziekritieken in De Groene Amsterdammer.

‘Schaffers gedichten laten zich in eerste instantie vaak lezen als willekeurige passages uit een oneindige stroom observaties – maar die willekeur is schijn. Zijn poëzie omvat zeer precies gekozen momentopnames, met zinnen die ogen alsof er een scalpel aan te pas is gekomen.’

‘Alfred Schaffer is een dichter die zonder met modes mee te waaien midden in deze tijd staat. Dat uit zich in zijn neus voor moderne communicatievormen, maar vooral ook in de oprechte betrokkenheid met de wereld die uit zijn verzen spreekt. Schaffers poëzie is nooit los te zien van de context van Zuid-Afrika, het land waar hij sinds 1996 – met een onderbreking van enkele jaren – woonachtig is. In zijn gedichten resoneert de verhouding tussen wit en zwart regelmatig, ook vanwege de persoonlijke achtergrond van de dichter, die een Arubaanse moeder heeft.’

(bron: literatuurmuseum juryrapport)

Bas Heijne

Het bestuur van de Stichting P.C. Hooft-prijs voor Letterkunde heeft maandag 12 december 2016 besloten de P.C. Hooft-prijs 2017 toe te kennen aan Bas Heijne. De oeuvreprijs is dit jaar bestemd voor beschouwend proza.

De P.C. Hooft-prijs 2017 voor het gehele oeuvre van Bas Heijne (Nijmegen, 1960) is toegekend op voordracht van een jury bestaande uit Jacqueline Bel, Kees ’t Hart, Kristien Hemmerechts, David Van Reybrouck (voorzitter) en Dirk van Weelden. Aan de prijs is een bedrag verbonden van 60.000 euro.

‘Bas Heijne is een schrijver met een bijzondere positie als columnist en essayist, die over een enorme verscheidenheid aan actuele onderwerpen en kwesties schrijft. Hij volgt de hedendaagse cultuur op een geëngageerde manier. Hij schrijft over haatvloggers en De Ring van Wagner, over Hollywoodfilms en Couperus, over Europese referenda en de toekomst van de roman. Zijn werk geeft een vernieuwende impuls aan wat literatuur in maatschappelijke zin betekenen kan. […]  Vooral de vorm waarin hij dat doet is bijzonder: hij schrijft als een denker én denkt als een lezer.’

(bron: literatuurmuseum juryrapport)

Anneke Brassinga

Het bestuur van de Stichting P.C. Hooft-prijs voor Letterkunde heeft maandag 15 december 2014 besloten de P.C. Hooft-prijs 2015 toe te kennen aan Anneke Brassinga. De oeuvreprijs is dit jaar bestemd voor poëzie.

De P.C. Hooft-prijs 2015 voor het gehele oeuvre van Anneke Brassinga (Schaarsbergen, 1948) is toegekend op voordracht van een jury bestaande uit Wim Brands, Anja de Feijter, Rozalie Hirs, Erik Lindner en Maaike Meijer (voorzitter). Aan de prijs is een bedrag verbonden van 60.000 euro.

‘Wie gedichten van Anneke Brassinga leest, stapt binnen in een geestverruimend heelal van taal. In elk gedicht openen zich onvermoede vergezichten van zeggingskracht. De taal wordt omgekeerd, uitgekleed en weer opnieuw uitgedost totdat alle registers die er ooit in voorgekomen zijn weer meedoen. Deze dichter is werkelijk overal geweest, in talloze literaturen, tradities en milieus, van academie tot markt, straat en kroeg. Met kennelijk genot (her)gebruikt Brassinga bijna vergeten of in onbruik geraakte woorden, die in haar gedichten opnieuw worden geproefd en gesmaakt. De liefde voor de onuitputtelijke mogelijkheden van taal in poëzie is de constante van haar werk.’

(bron: literatuurmuseum juryrapport)

Tonnus Oosterhoff

Het bestuur van de Stichting P.C. Hooft-prijs voor Letterkunde heeft maandag 19 december 2011 besloten de P.C. Hooft-prijs 2012 toe te kennen aan Tonnus Oosterhoff. De oeuvreprijs is dit jaar bestemd voor poëzie.

Tonnus Oosterhoff (Leiden, 1953), van wie dit jaar de bundel Leegte lacht verscheen, ontving eerder belangrijke literaire prijzen voor afzonderlijke verschenen bundels, o.a. de C. Buddingh’-prijs (1990) voor Boerentijger, de Herman Gorter-prijs (1994) voor De ingeland, de Jan Campert-prijs (1998) voor (Robuuste tongwerken,) een stralend plenum en de VSB Poëzieprijs (2003) voor Wij zagen ons in een klein groepje mensen veranderen.

‘Oosterhoffs poëzie is in hoge mate vernieuwend, ze heeft de Nederlandse dichtkunst van diverse keurslijven bevrijd, niet planmatig of vanuit een dichterlijke ideologie, maar door persoonlijke oorspronkelijkheid en het bijzondere talent van de auteur voor het vastleggen of liever gezegd juist beweeglijk maken van moeilijk benoembare sensaties.’

(bron: literatuurmuseum juryrapport)

H.J.A. Hofland

Het bestuur van de Stichting P.C. Hooft-prijs voor Letterkunde heeft maandag 13 december 2010 besloten de P.C. Hooft-prijs 2011 toe te kennen aan H.J.A. Hofland. De oeuvreprijs is dit jaar bestemd voor het essay.

Journalist, commentator, essayist, columnist en romancier H.J.A. Hofland (1927, Rotterdam) kreeg in 1992 de Audax columnistenprijs, ontving in 1996 de Gouden Ganzenveer en werd in 1999 door zijn collega’s uitgeroepen tot Journalist van de Eeuw.

‘Niemand hier te lande heeft de afgelopen zestig jaar zo nauwlettend en tegelijk zo gedistantieerd, zo scrupuleus en tegelijk met zoveel sprezzatura, én met een van ijzeren discipline getuigende volharding en continuïteit de maatschappelijke toestand gepeild.’

‘De paradox van Hoflands zowel gedistantieerde als geëngageerde houding wordt opgelost in de subtiliteit en de souplesse van zijn virtuoze omgang met het woord.’

(bron: literatuurmuseum juryrapport)

Gerrit Komrij

Op 21 mei 1993 werd in het Letterkundig Museum in Den Haag de P.C. Hooft-prijs, dit jaar bestemd voor beschouwend proza, uitgereikt aan Gerrit Komrij.

Gerrit Jan (Gerrit) Komrij (Winterswijk, 30 maart 1944), groeide op in een arbeidersgezin als jongste van twee broers. Hij begon aan een studie Nederlands en Algemene Literatuurwetenschap, maar maakte die niet af. Van 1965 tot 1967 verbleef hij op Kreta waar hij werkte als tolk en leraar vreemde talen. Daarna vestigde hij zich in Amsterdam, waar hij ging dichten en vertalen. In de jaren zeventig en tachtig ontplooide hij zich ook als criticus, polemist, columnist, toneelschrijver, tijdschriftredacteur, poëziebloemlezer en romanschrijver. In 1996 stelde Komrij een tentoonstelling samen uit de collectie van het Stedelijk Museum. In 2002 ontving hij een eredoctoraat van de universiteit van Leiden. Van 2000 tot 2005 was hij Dichter des Vaderlands. In het kader van die erefunctie schreef hij vier keer per jaar een gedicht naar aanleiding van een gebeurtenis van nationale omvang. Door Kees Fens werd hij gekenschetst als ‘een eenmansbedrijf met een ongekend hoge productie.’ Komrij woont afwisselend in Portugal en Nederland, samen met beeldend kunstenaar Charles Leopold Hofman.

Het werk van Komrij is veelvuldig bekroond. Hij ontving twee poëzieprijzen voor afzonderlijke bundels, twee prijzen voor afzonderlijke essaybundels en twee oeuvreprijzen: de Frans Erensprijs voor zijn beschouwend proza en de Kluwerprijs voor zijn bijzondere omgang met taal. Op de vraag of hij niet liever de P.C. Hooft-prijs voor poëzie zou hebben gekregen, antwoordde hij: ‘Je kunt niet alles hebben.’

In het juryrapport wordt Gerrit Komrij geprezen om de brille, het stijlgevoel, het vernuft, de afwisseling en de effectiviteit waarmee hij essays en columns heeft geschreven. Daarmee heeft hij deze genres, in de ogen van de jury, hun intellectuele en subversieve waardigheid teruggegeven en heeft hij zich geplaatst in de rij van Multatuli, Busken Huet en Du Perron. ‘De lading van zijn essays en columns ontstaat uit de wetenschap dat de kunstenaar in een permanent polemische verhouding staat tot de maatschappij.’ Ook is er veel oog voor de literaire kwaliteit, de omvang en de vitaliteit van Komrij’s essayistische oeuvre.  De volledige tekst van het juryrapport is te vinden in Gerrit Komrij P.C Hooft-prijs 1993, uitgegeven door de Stichting P.C. Hooft-prijs en De Arbeiderspers.

(bron: literatuurmuseum juryrapport)

Jan Wolkers

Jan Wolkers kreeg de P.C. Hooft-prijs 1989 voor verhalend proza toegekend maar hij weigerde de prijs in ontvangst te nemen.

Jan Hendrik (Jan) Wolkers (Oegstgeest, 26 oktober 1925-Westermient, Texel, 19 oktober 2007), groeide op als derde kind in een gereformeerd gezin met tien kinderen. Zijn vader had een slecht lopende kruidenierswinkel. Wolkers bezocht de mulo, maar maakte deze school niet af. Hij moest zijn vader helpen in de winkel. Tijdens de oorlog had hij allerlei baantjes, als dierenverzorger in een laboratorium, als tuinman bij een miljonair en als jongste bediende op een distributiekantoor. In 1943 dook hij onder in Leiden. Na de oorlog nam hij les aan verschillende kunstacademies, in Den Haag en Amsterdam. Van huis uit is hij een tamelijk succesvol beeldend kunstenaar. Zijn beeldende werk is vaak politiek geëngageerd. Het schrijverschap is van later datum.

Het werk van Jan Wolkers wordt in het juryrapport ‘bijzonder, indringend en opvallend’ genoemd, door de aandacht die het altijd heeft getrokken en door de intrinsieke waarde ervan. Vooral wordt de hechtheid van het oeuvre geroemd, waarin steeds weer dezelfde thema´s terugkeren, die te maken hebben met zijn calvinistische achtergrond. ‘Zoals zijn stijl een combinatie is van directheid en van overdaad, van treffende beelden en vergelijkingen, zo weet hij zijn oeuvre tot een grootse metafoor van zijn leven te verheffen.’ Het werk is veel complexer dan vaak wordt verondersteld en kan, volgens de jury, ‘door zijn betekenislagen en dubbele bodems op verschillende niveaus worden gelezen.’ Geprezen worden ook zijn gevoel voor humor en zijn beeldende, suggestieve stijl.

(bron: literatuurmuseum juryrapport)

Harry Mulisch

In 1977 is in het Letterkundig Museum in Den Haag de P.C. Hooft-prijs, dit jaar bestemd voor verhalend proza, uitgereikt aan Harry Mulisch. Mulisch wijdde zich, na enkele baantjes, vanaf 1947 aan ‘de schrijverij’. In 1951 won hij de Reina Prinsen Geerligsprijs met Archibald Strohalm. Sindsdien schreef hij tien romans, tientallen verhalen en novelles, meer dan twintig essaybundels, negen dichtbundels en een aantal toneelstukken en libretti.

Harry Kurt Victor Mulisch (Haarlem, 29 juli 1927 – Amsterdam, 30 oktober 2010), was de enige zoon van Karl Mulisch (geboren in Gablonz, Oostenrijk-Hongarije) en Alice Schwarz (geboren in Antwerpen). In 1936 scheidden zijn ouders. Moeder ging in Amsterdam wonen, terwijl Harry bij zijn vader en de Poolse huishoudster Frieda bleef wonen in Haarlem. Tijdens de oorlog was vader Mulisch directeur bij Lippmann-Rosenthal & Co, de bank die joodse bezittingen ‘beheerde’. In die functie kon hij zijn joodse ex-echtgenote en zijn zoon uit handen van de Duitsers houden. Na de oorlog werd hij gearresteerd en drie jaar opgesloten in een interneringskamp. Hij overleed in 1957. Zijn moeder emigreerde in 1951 naar Amerika.

Mulisch wijdde zich, na enkele baantjes, vanaf 1947 aan ‘de schrijverij’. In 1951 won hij de Reina Prinsen Geerligsprijs met Archibald Strohalm. Sindsdien schreef hij tien romans, tientallen verhalen en novelles, meer dan twintig essaybundels, negen dichtbundels en een aantal toneelstukken en libretti. In 1958 verhuisde hij naar Amsterdam. Hij kreeg drie kinderen uit twee relaties.

(bron: literatuurmuseum juryrapport)

Remco Campert

In 1977 is in het Letterkundig Museum in Den Haag de P.C. Hooft-prijs 1976 uitgereikt aan Remco Campert.

Remco Wouter Campert (Den Haag, 28 juli 1929) was het enige kind van de dichter Jan Campert en de actrice Joekie Broedelet. Zijn ouders besloten al snel tot echtscheiding. Tot zijn twaalfde woonde hij afwisselend bij zijn moeder, zijn vader en zijn grootouders. Daarna woonde hij enkele jaren in een pleeggezin, in Epe. Zijn vader overleed in 1942 in het concentratiekamp Neuengamme. Vanaf 1945 woonde Campert met zijn moeder in Amsterdam, waar hij het Amsterdams Lyceum bezocht. Hij raakte begin jaren vijftig bevriend met Rudy Kousbroek, Lucebert, Bert Schierbeek en andere Vijftigers. Vanaf 1950 woonde hij afwisselend in Amsterdam, Parijs, Blaricum en Antwerpen tot hij zich in 1966 definitief in Amsterdam vestigde. Uit zijn vier huwelijken werden drie kinderen geboren. Campert heeft altijd schrijvend in zijn levensonderhoud voorzien. Hij schreef gedichten, verhalen, romans, reclameteksten, columns, scenario´s, vertalingen en journalistieke bijdragen aan verschillende tijdschriften en bladen. Hij was enige tijd redacteur bij de Bezige Bij. Jarenlang schreef hij in dagelijkse afwisseling met Jan Mulder een column voor de Volkskrant. Ook maakte hij theaterprogramma´s met Jan Mulder. Verschillende verhalen en novelles van Campert werden verfilmd. Ook maakte hij samen met Hans Keller een aantal televisie-documentaires.

Een citaat uit het juryrapport: ‘Het hele poëtische oeuvre van Remco Campert overziend, is de jury onder de indruk gekomen van de persoonlijke kroniek van de jaren 1950-1970 die erin is neergeschreven. De hachelijke en belachelijke feiten van deze levensperiode zijn door de dichter onvergetelijk geboekstaafd.’

(bron: literatuurmuseum juryrapport)

Willem Frederik Hermans

W.F. Hermans kreeg de P.C. Hooft-prijs 1971 maar hij weigerde de prijs in ontvangst te nemen.

In 1971 werd aan W.F. Hermans de P.C. Hooft-prijs toegekend door Minister Piet Engels van het Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk. De minister zou in zijn aanvankelijke brief aan Hermans van 22 december 1972 een tikfout hebben laten staan: Hermans zou geen fl. 18.000 tegemoet mogen zien, maar fl. 8.000 – de 1 voor 18.000 had de letter l moeten zijn: fl. 8.000, in plaats van f 18.000. In een excuusbrief werd Hermans de fout medegedeeld. Hermans’ repliek aan de minister:

‘Excellentie,

Het culturele leven is vol gevaren en niet gemakkelijk. Niet alleen is het voor een typist niet gemakkelijk geen tikfouten te maken, blijkbaar is het zelfs voor een minister niet gemakkelijk altijd precies te weten wat hij ondertekent. Men kan nauwelijks verwachten dat een schrijver zich bijzonder vereerd zal voelen wanneer hij bekroond wordt door een minister wiens handtekening van de ene op de andere dag fl. 10.000 in waarde daalt. Ik heb daarom besloten geen prijs te aanvaarden.

                                                            Met verschuldigde hoogachting,

                                                            Willem Frederik Hermans’

Ook in 1958 heeft Hermans een literaire prijs geweigerd. Hij was toen voorgedragen voor de prijs van het Kunstenaarsverzet. Hij keerde zich om principiële redenen tegen de instelling van prijzen.

(bron: literatuurmuseum juryrapport)

Gerard Reve

Op 26 augustus 1969 is op het Muiderslot de P.C. Hooft-prijs 1968, dit jaar bestemd voor verhalend proza, uitgereikt door minister Marga Klompé van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk, aan Gerard Reve.

Al eerder, in 1965, stond Reve op de nominatie om de P.C. Hooft-prijs te krijgen, maar toen kwam de jury er niet uit. Andere kandidaten waren toen Harry Mulisch en Anton Koolhaas. Reve kreeg maar drie van de zeven stemmen, terwijl er vijf nodig waren. Op 3 maart 1969 werd het reglement van de P.C. Hooft-prijs gewijzigd waardoor de vier stemmen op Reve van de P.C. Hooft-prijs 1968 voldoende waren om hem dit keer wél in de prijzen te laten vallen.

Een citaat uit het juryrapport:
‘Onovertroffen in onze letteren is Van het Reve’s uitbeelding in vele van zijn verhalen van eenzame, overgevoelige jongens met een door de werkelijkheid beknot fantasie-leven.’

Gerard Reve werd bewonderd en verguisd, maar kreeg hoe dan ook veel publieke aandacht.

(bron: literatuurmuseum juryrapport)

Lucebert

In 1968 is de P.C. Hooft-prijs 1967, dit jaar bestemd voor poëzie, uitgereikt aan Lucebert.

Lucebert, pseudoniem van Lubertus Jacobus Swaanswijk (Amsterdam, 15 september 1924 – Alkmaar, 10 mei 1994), was de zoon van een huisschilder. Zijn moeder liet haar gezin achter toen hij twee jaar was. Na de driejarige ulo had hij tijdelijke kantoorbaantjes en bezocht hij de kunstnijverheidsschool. Tijdens de oorlog werd hij gedwongen tewerkgesteld in Duitsland. Na de oorlog leidde hij een aantal jaren een zwervend bestaan. Hij reisde naar Parijs, Rome, Berlijn en Zuid-Frankrijk. Via Gerrit Kouwenaar sloot hij zich aan bij de schilders en dichters van de Experimentele Groep. In 1953 verhuisde hij naar Bergen, waar hij bleef wonen met vrouw en kinderen, al woonde hij sinds 1973 ook een deel van het jaar in het Spaanse Alicante. Lucebert dichtte, tekende en schilderde. Hij had veel exposities in binnen- en buitenland. Hij werd voor zijn poëzie regelmatig onderscheiden.

Hij kreeg drie keer de Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam voor afzonderlijke gedichten en bundels. In 1965 kreeg hij de Constantijn Huygens-prijs voor zijn gehele oeuvre, in 1967 de P.C. Hooft-prijs en in 1983 de Prijs der Nederlandse Letteren. In 1990 ontving hij de Jacobus van Looy-prijs. Johan van de Keuken maakte drie films over Lucebert. In 1983 maakte Lucebert voor de foyer van het Letterkundig Museum in Den Haag een grote wandschildering.

Een citaat uit het juryrapport:
‘Volgens het oordeel van alle juryleden is Lucebert niet slechts een der belangrijkste dichters van onze eeuw, doch ook een der zeer weinige, die men op één lijn kan stellen met de beste dichters in het buitenland.’

(bron: literatuurmuseum juryrapport)