© Geert Snoeijer
Sandra Langereis
Sandra Langereis is historicus en biograaf. Haar biografie en geschiedenisboek ineen, ERASMUS: dwarsdenker , verscheen na zeven jaar onderzoek en schrijven bij De Bezige Bij en won de Libris Geschiedenis Prijs 2021. ERASMUS: dwarsdenker werd in de eindejaarslijsten van de Volkskrant en De Morgen uitgeroepen tot Beste Nederlandstalige Non-Fictieboek van 2021.
Langereis studeerde Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, waar ze in 1992 cum laude afstudeerde en in 2001 cum laude promoveerde. Ze werkte tot 2013 als universitair docent Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Leiden en was jarenlang eindredacteur van Holland Historisch Tijdschrift en hoofdredacteur van de boekenreeks Hollandse Studiën. Ze ontving NWO-scholarships voor haar promotie- en postdocprojecten; het Nederlands Letterenfonds, Vlaams Fonds voor de Letteren en Prins Bernhard Cultuurfonds honoreerden haar biografieprojecten.
Ze is de auteur van vele artikelen en vijf boeken over cultuur-, literatuur- en wetenschapsgeschiedenis: Johannes Smetius ; de dubbelbiografie Geschiedenis als ambacht over Arnoldus Buchelius en Petrus Scriverius; Breken met het verleden ; De woordenaar: Christoffel Plantijn , ’s werelds grootste drukker en uitgever; en ERASMUS: dwarsdenker .
Al haar publicaties werden in de dagbladen en vakpers geprezen vanwege de uitmuntende stijl, kaleidoscopische benaderingswijze en wetenschappelijke relevantie . ‘Langereis weet op heldere wijze geschiedenis en actualiteit met elkaar te verbinden’, schreef NRC over Breken met het verleden . ‘Het beeld dat historica Sandra Langereis in haar bijzonder vlot geschreven biografie schetst, is veelzijdig en genuanceerd en verre van een hagiografie. Langereis schreef twee boeken in één: het verhaal van Plantijn en het verhaal van een stad en een tijd. Wie Plantijn weet te behappen, moet van vele markten thuis zijn’, luidde het viersterrenoordeel van Patrick De Rynck in De Morgen over De woordenaar . Haar baanbrekende De woordenaar – een biografie en geschiedenisboek in één – werd genomineerd voor de Libris Geschiedenisprijs en verkozen tot beste biografie van 2014 door de Volkskrant en beste geschiedenisboek van 2014 door Trouw .
Haar boek ERASMUS: dwarsdenker kreeg vier sterren van de Volkskrant , De Standaard en Humo . ‘Geen enkele biografie over Erasmus is zo uitvoerig en goed geschreven als Langereis' Erasmus: dwarsdenker oordeelde Carel Peeters in VN . ‘De kroon op het werk, zo mag je de biografie van Erasmus, geschreven door Sandra Langereis, rustig noemen. Ze heeft Johan Huizinga met Erasmus: dwarsdenker overtroffen’, recenseerde Hans Renders in Het Parool . ‘De tijd was rijp voor een nieuwe en frisse biografie van Erasmus. Daarvoor heb je een pen nodig die even virtuoos is als die van Erasmus. En geduldig, hard werk. Historica Sandra Langereis dook zeven jaar lang onder in Erasmus’ oeuvre – zijn Opera omnia tellen om en nabij 10.000 pagina’s – maar las ook met een kritisch oog de onoverzienbare reeks studies die zijn gewijd aan Erasmus. Het resultaat is Erasmus waardig: een nauwgezet en meeslepend biografisch relaas dat ons een nieuwe Erasmus brengt. Zijn leven wordt door Langereis met krachtige penseelstreken en subtiele schaduwlijnen voor ogen gebracht, waarbij deze zorgvuldig gedocumenteerde biografie Erasmus’ tijd bijzonder treffend weet te evoceren’, luidt de recensie van Jan Papy in De Reactor. Vlaams-Nederlands Platform voor Literatuurkritiek.
Langereis studeerde Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, waar ze in 1992 cum laude afstudeerde en in 2001 cum laude promoveerde. Ze werkte tot 2013 als universitair docent Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Leiden en was jarenlang eindredacteur van Holland Historisch Tijdschrift en hoofdredacteur van de boekenreeks Hollandse Studiën. Ze ontving NWO-scholarships voor haar promotie- en postdocprojecten; het Nederlands Letterenfonds, Vlaams Fonds voor de Letteren en Prins Bernhard Cultuurfonds honoreerden haar biografieprojecten.
Ze is de auteur van vele artikelen en vijf boeken over cultuur-, literatuur- en wetenschapsgeschiedenis: Johannes Smetius ; de dubbelbiografie Geschiedenis als ambacht over Arnoldus Buchelius en Petrus Scriverius; Breken met het verleden ; De woordenaar: Christoffel Plantijn , ’s werelds grootste drukker en uitgever; en ERASMUS: dwarsdenker .
Al haar publicaties werden in de dagbladen en vakpers geprezen vanwege de uitmuntende stijl, kaleidoscopische benaderingswijze en wetenschappelijke relevantie . ‘Langereis weet op heldere wijze geschiedenis en actualiteit met elkaar te verbinden’, schreef NRC over Breken met het verleden . ‘Het beeld dat historica Sandra Langereis in haar bijzonder vlot geschreven biografie schetst, is veelzijdig en genuanceerd en verre van een hagiografie. Langereis schreef twee boeken in één: het verhaal van Plantijn en het verhaal van een stad en een tijd. Wie Plantijn weet te behappen, moet van vele markten thuis zijn’, luidde het viersterrenoordeel van Patrick De Rynck in De Morgen over De woordenaar . Haar baanbrekende De woordenaar – een biografie en geschiedenisboek in één – werd genomineerd voor de Libris Geschiedenisprijs en verkozen tot beste biografie van 2014 door de Volkskrant en beste geschiedenisboek van 2014 door Trouw .
Haar boek ERASMUS: dwarsdenker kreeg vier sterren van de Volkskrant , De Standaard en Humo . ‘Geen enkele biografie over Erasmus is zo uitvoerig en goed geschreven als Langereis' Erasmus: dwarsdenker oordeelde Carel Peeters in VN . ‘De kroon op het werk, zo mag je de biografie van Erasmus, geschreven door Sandra Langereis, rustig noemen. Ze heeft Johan Huizinga met Erasmus: dwarsdenker overtroffen’, recenseerde Hans Renders in Het Parool . ‘De tijd was rijp voor een nieuwe en frisse biografie van Erasmus. Daarvoor heb je een pen nodig die even virtuoos is als die van Erasmus. En geduldig, hard werk. Historica Sandra Langereis dook zeven jaar lang onder in Erasmus’ oeuvre – zijn Opera omnia tellen om en nabij 10.000 pagina’s – maar las ook met een kritisch oog de onoverzienbare reeks studies die zijn gewijd aan Erasmus. Het resultaat is Erasmus waardig: een nauwgezet en meeslepend biografisch relaas dat ons een nieuwe Erasmus brengt. Zijn leven wordt door Langereis met krachtige penseelstreken en subtiele schaduwlijnen voor ogen gebracht, waarbij deze zorgvuldig gedocumenteerde biografie Erasmus’ tijd bijzonder treffend weet te evoceren’, luidt de recensie van Jan Papy in De Reactor. Vlaams-Nederlands Platform voor Literatuurkritiek.
Podcast
De Bezige Bij Podcast
Sandra schuift aan in de podcast om met haar redacteur Mariska Kortie te spreken over het uitputtende onderzoek dat ze deed om dit boek te kunnen schrijven en hoe ze het voor elkaar kreeg om niet alleen Erasmus, maar ook de tijd waarin hij leefde levendig op papier te krijgen. Zet je schrap, we gaan vijfhonderd jaar terug in de tijd!
Podcast Pompidou – Aflevering 1
Sandra Langereis schreef een ingeleefde biografie over Erasmus als Latijnssprekende netwerker, bijbelgeleerde en vooral als dwarsdenker. Neolatinist Jan Papy las en denkt mee.
Podcast Pompidou – Aflevering 2
Tweede aflevering waarin neolatinist Jan Papy meedenkt..
Een inspirerende ontmoeting
Door: Sandra Langereis
Erasmus in klaprozenhemd. In 2013 zie ik dit verrassende portret van kunstenaar Neel Korteweg voor het eerst, in haar tentoonstelling Erasmus van Amsterdam. Het overrompelt me. Ik ken natuurlijk die iconische portretten van Matsys, Holbein en Dürer, waarin we Erasmus op afstand mogen bewonderen, van opzij, als de deftige geleerde die opgaat in zijn serieuze schrijfwerk. Opeens kijkt Erasmus mij frontaal aan. Uitdagend. Ik krijg zelfs de neiging terug te praten. Wie bén jij?
Ik was toen al een tijd van plan als historicus over Erasmus te schrijven. Dat het een echte biografie moest worden, waarmee ik mezelf zou opleggen dat héle leven van geboorte tot dood te behandelen, was een voornemen waarvan ik als ervaren biograaf wist dat het me een optimaal inzicht in de wording van heel zijn enorme oeuvre zou geven, maar ik moest er evengoed diep adem voor halen. Het zien van Neels inspirerende portretten sterkte mij in de overtuiging dat het mogelijk moest zijn een compleet nieuw beeld van een tot nu toe ongekende Erasmus te presenteren in een nieuwe biografie. Zij schilderde Erasmus zo oorspronkelijk, zo anders dan het geijkte beeld dat we van hem hebben. Erasmus heeft bij leven zelf willen bepalen hoe wij hem mogen zien. Daarom droeg ’s werelds eerste bestsellerauteur Matsys, Holbein en Dürer op zijn portret te schilderen. En daarom besloot hij zijn eigen biograaf te zijn, en drie autobiografieën te schrijven. In mijn biografie ERASMUS: dwarsdenker neem ik de regie van Erasmus over. Ook door op het boekomslag het iconische Erasmusportret te vervangen door het beeld van Neel Korteweg.
Twee maanden na het uitkomen van ERASMUS: dwarsdenker bezoek ik Neel Korteweg in haar Amsterdamse atelier, om Neel zelf te laten vertellen over haar Erasmus in klaprozenhemd. ‘Ik ben enorm intensief met Erasmus bezig geweest. Met het lezen van zijn boeken en brieven, met schilderen en tekenen. Het begon 35 jaar geleden met een vraag van mijn vader of ik een Erasmusportret wilde schilderen. Later bezocht ik Bazel en vanaf dat moment kroop ik jarenlang in de huid van Erasmus. Ik portretteerde Erasmus in winterjas, Erasmus net uit bad, Erasmus na een lange reis.’ Waarom is Erasmus in klaprozenhemd zo bijzonder? ‘Op een gegeven moment wilde ik hem schilderen als jongen – terwijl we helemaal geen contemporaine afbeeldingen van de jonge Erasmus hebben. Erasmus in klaprozenhemd toont een verliefde jongen met doorgezoende lippen. En met klaprozen op zijn hemd die natuurlijk vreedzaamheid uitdrukken, maar ook zinnelijkheid. In dit portret wilde ik mijn vermoeden van een zinnelijke Erasmus tot uitdrukking brengen. Een Erasmus over wie je nooit iets las, over wie niemand zich durfde uit te spreken, maar die zich toch leek te tonen in zijn brieven.’ We hebben het samen over Erasmus’ beroemde brieven aan Servaas. En over Erasmuskenners van vroeger en nu die niet konden waarnemen – of wilden aanvaarden – dat die brieven best eens uitdrukkingen van verliefdheid zouden kunnen bevatten. Erasmus in klaprozenhemd staat op de ezel. Licht weerkaatst op de ruwe textuur. ‘Ik schilderde deze jonge Erasmus doelbewust over een heel oud doek met een portret van mijn jeugdliefde’, bedenkt Neel zich opeens, kijkend naar de dik opeengehoopte verflagen. ‘In de loop der jaren had ik er het portret van een ideale geliefde van gemaakt door favoriete lichaamsdelen van vrienden en bewonderden in het beeld te verwerken. Erasmus’ nek bewaart aan dat oude doek de herinnering. Op die plek zijn ooit wel honderden halzen van geliefden over elkaar geschilderd.’ Aha, de kunstenaar zit zelf verstopt in het kunstwerk. Zoals ook de biograaf verstopt zit in de biografie.